Każdy, kto wymienił okna w swoim domu na nowoczesne, szczelne – z PVC lub drewniane doceni na pewno wygląd, trwałość i funkcjonalność nowej stolarki. Nie każdy jednak spodziewa się przy tym zmian w wentylacji naturalnej swojego domu w okresie grzewczym (od późnej jesieni do wczesnej wiosny). Zastanówmy się, dlaczego szczelne okna mogą wpływać na wentylację, a także czy źle działający system wentylacji można wspomóc?

Wentylacja2Odpowiadając na tak postawione pytania, przedstawiamy poniżej skutki braku właściwej wentylacji, zasady jej prawidłowego działania. Wskażemy także - co należy zrobić w przypadku, gdy zamontowane są już nowe, szczelne okna. Fotografia zmieszczona obok przedstawia wnętrze pokoju wiosną w mieszkaniu, w którym stolarka okienna została wymieniona przed okresem zimowym na szczelną. Widoczny efekt zagrzybienia nie jest niczym innym jak tylko wykorzystaniem praw fizyki przeciwko nam samym. Zawilgocenie czy grzyb, występujące na ścianach w mieszkaniach w większości przypadków, NIE są efektem wad konstrukcyjnych i ocieplenia budynku, ale w głównej mierze są skutkiem gromadzenia się pary wodnej i brakiem dopływu powietrza zewnętrznego do pomieszczeń (Zdjęcie 1). Gdy pary wodnej jest za dużo, zaczyna się ona skraplać, np. na dolnych częściach szyb.

 

Widocznymi efektami braku wentylacji są grzyb i pleśń na nadprożach i pod parapetem, zaparowane szyby czy nawiewanie powietrza poprzez kratki wywiewne w kuchni lub łazience.

Niewidoczne efekty braku wentylacji to uszczerbek na zdrowiu mieszkańców (uczulenia, choroby górnych dróg oddechowych, bóle głowy a nawet zatrucia tlenkiem węgla przy gazowych podgrzewaczach wody lub piecach węglowych) oraz stopniowe niszczenie konstrukcji budynku – wnikanie wilgoci w ściany budynku.

Dlaczego tak się dzieje – czyli jak działa wentylacja naturalna? Wentylacja polega na wymianie z pomieszczeń zużytego powietrza i wprowadzeniu w jego miejsce świeżego. Siłą napędową w wentylacji naturalnej (zwanej też grawitacyjną) jest różnica gęstości powietrza zimnego (świeżego na zewnątrz pomieszczeń) i ciepłego (obecnego wewnątrz pomieszczeń). Mówiąc wprost wentylacja naturalna działa prawidłowo tylko w okresie zimowym, kiedy na zewnątrz jest temperatura zdecydowanie niższa niż wewnątrz domu. Dodatkowe zmiany w wentylacji pomieszczeń może wprowadzić działanie wiatru na budynek – może on wzmocnić wentylację lub ją osłabić. W układzie wentylacji naturalnej powietrze zewnętrzne doprowadzamy do pomieszczeń mieszkalnych (pokój dzienny, sypialnia) nawiewnikami i usuwamy z mieszkania sprawnymi kanałami wentylacyjnymi poprzez kratki wentylacyjne w kuchni, łazience lub wc. W celu zapewnienia prawidłowo działającej wentylacji musimy zadbać, aby pomiędzy pokojami pod skrzydłami drzwiowymi pozostawić szczeliny o wysokości 1 cm na całej szerokości drzwi, a dodatkowo w dolnej części drzwi łazienkowych, wc. i garderoby wykonać otwory o łącznej powierzchni 220 cm2. Równie ważne jest utrzymywanie w okresie zimowym odpowiedniej temperatury (minimum to 18OC) we wszystkich pomieszczeniach w mieszkaniu. Zmniejszenie temperatury sprzyjać będzie powstawaniu niekorzystnych zjawisk tj. powstawanie pary na oknach czy zawilgoceń na ścianach.

Trzeba również pamiętać, że sprawność wentylacji w naszym domu zależy od przewodów wentylacyjnych potocznie nazywanych kominami – im są one wyższe tym wentylacja działa lepiej (w typowych blokach mieszkalnych na ostatnich kondygnacjach z reguły występują zaburzenia w usuwaniu powietrza w kuchni, łazience i w.c., co jest spowodowane m.in. przez zbyt niskie przewody wentylacyjne). Aby wspomóc wywiew można zastosować tzw. nasady dachowe: niemechaniczne - stałe lub mechaniczne – obrotowe. Wspomagają one naturalny wywiew powietrza, jednak ich działanie jest uzależnione od wiatru i warunków atmosferycznych. Można również zastosować system wentylacji hybrydowej, która całkowicie przeciwdziała ciągom zwrotnym, niezależnie od temperatury, wiatru oraz pory roku w konsekwencji całkowicie usuwając przyczynę opisanych negatywnych zjawisk.

Mikrowentylacja w oknach

Działanie mikrowentylacji jest podobne do wietrzenia, zakłada bowiem świadome użytkowanie takiego okna, tzn. że mając takie okna sami musimy wiedzieć, kiedy mamy rozszczelnić okno a kiedy je zamknąć. Z reguły zapominamy o tym zamieniając nasz dom w szczelną puszkę bez dopływu powietrza, stwarzając zagrożenie powstania zawilgoceń lub zatruć - gdy mamy gazowy podgrzewacz wody z otwartą komorą spalania. Od 1.01.2009 roku rozwiązanie takie (rozszczelnienie) nie jest dopuszczone przez prawo, jako doprowadzenie powietrza do pomieszczeń.

Nawiewniki - Są to proste urządzenia wprowadzające odpowiednią ilość powietrza z zewnątrz do pomieszczeń mieszkalnych, biurowych lub kuchni. Umieszczane są tylko w górnej części okna lub obok okna w ścianie. Nawiewniki zostały tak skonstruowane, aby wpływ zimnego powietrza w okresie zimowym następował w górnej części pomieszczenia, gdzie gromadzi się powietrze cieplejsze. Dzięki temu mamy uczucie, że przez pomieszczenia przepływa powietrze o temperaturze pokojowej. Zgodnie z zasadami wentylacji naturalnej nawiewniki montujemy w pomieszczeniach „czystych” typu: pokoje dzienne i dziecięce, sypialnie oraz kuchnie (Rys. 1). Nie wolno zastosować nawiewników w łazience. W tym pomieszczeniu napływ następuje poprzez kratkę w drzwiach, a wypływ powietrza odbywa się poprzez kratkę wentylacyjną do przewodu. W przypadku zastosowania nawiewników w łazience wykraplałaby się na nich para wodna i w efekcie mogłyby one zamarzać. Poza tym podczas kąpieli występowałby niekomfortowy dopływ powietrza. Najlepiej planować zakup okien wraz z nawiewnikami. Jednak w przypadku już zamontowanych okien można zakupić nawiewniki w serwisie producenta okien, w firmach zajmujących się dystrybucją nawiewników i systemów wentylacji, lub w firmach sprzedających urządzenia wentylacyjne.

(Rys. 1) Rozmieszczenie nawiewników w mieszkaniu.

Obecnie na rynku rozpowszechnione są dwa typy nawiewników: ciśnieniowe i higrosterowane. Działanie tych pierwszych, jak wskazuje ich nazwa, uzależnione jest od warunków atmosferycznych, czyli ciśnienia. Wymagają one naszej ingerencji w ustawienie przepływu powietrza. Jest już wiele takich produktów na rynku, a przy ich zakupie należy koniecznie sprawdzić czy posiadają one zabezpieczenie przeciw naporowi zbyt dużej ilości powietrza, np. przepustnicę w okapie lub nawiewniku. Tego typu nawiewniki najlepiej montować w kuchniach oraz pomieszczeniach gdzie wymagane jest ręcznie sterowane doprowadzenie powietrza np. z ogrzewaniem piecowym bądź kominkowym. Oczywiście ich montaż w pokojach nie jest błędem jednak należy pamiętać o ich otwieraniu lub zamykaniu, co bywa uciążliwe. Dlatego w pokojach lepiej jest zamontować automatyczne nawiewniki higrosterowane. Ich działanie polega na „wyczuwaniu” pary wodnej w pomieszczeniu, w którym są zamontowane. Parę wodną wytwarzamy podczas codziennych prac domowych tj. gotowanie, pranie, czy w niewielkim stopniu podczas oddychania. Im więcej wilgoci tym bardziej się otwierają i doprowadzają więcej powietrza.

 

Po zmniejszeniu się ilości pary wodnej w pomieszczeniu, automatycznie przymykają się – ograniczając straty ciepła. Ten rodzaj nawiewników działa w pełni automatycznie bez potrzeby naszej ingerencji. Urządzenia te najlepiej zamontować z pokojach, sypialniach gdzie jako lokatorzy oczekujemy komfortu użytkowania (brak potrzeby regulacji). Zgodnie z przepisami w każdym nawiewniku powinniśmy mieć możliwość ręcznego zamknięcia, jednak nie całkowitego odcięcia przepływu powietrza.

Ogrzewanie a wentylacja - Wspomniana wyżej wilgoć nie tylko niszczy nasze mieszkanie, ale również jest powodem wzrostu opłat za ogrzewanie. Dzieje się tak, ponieważ podgrzewamy parę wodną zawartą w powietrzu w pomieszczeniu. Gdy pary jest za dużo zaczyna się ona wykraplać np. na dolnych częściach szyb i możemy spodziewać się wzrostu zapotrzebowania na ciepło i związanych z jej zużyciem opłat. Gdy, poprzez odpowiednią wymianę powietrza, utrzymamy niski poziom wilgotności - do 50%, możemy liczyć na mniejsze rachunki za ciepło.

 

Bezpośrednie korzyści zastosowania nawiewników

  • Brak możliwości wykroplenia się pary wodnej na oknach i nadprożach przy zachowaniu odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach – w efekcie brak pleśni i grzyba;
  • Niskie koszty energii cieplnej w porównaniu do normalnego otwierania lub uchylania okien i ich rozszczelnienia;
  • Komfort cieplny w pomieszczeniach – brak uczucia „przeciągu” po dolnych partiach ciała (jak przy uchylonych oknach)
  • W porównaniu do całej kwoty za coroczne usuwanie grzybów ze ścian, jednorazowy wydatek za nawiewniki nie jest wysoki i spłaca się po 2 - 3 latach użytkowania elementów.
  • W przypadku nawiewników higrosterowanych – automatyczne i bezobsługowe działanie wentylacji naturalnej

W przypadku zamontowanych już nowoczesnych szczelnych okien bez nawiewników jest możliwość ich domontowania. W doborze ilości i rodzajów urządzeń pomoże na pewno przeszkolony montażysta nawiewników, doradzając, jaki element i gdzie powinien być zamontowany.

Rodzaje nawiewników na naszym rynku:

NAWIEWNIKI CIŚNIENIOWE - „Automatyczne” nawiewniki, w których automatyzm polega na zmianie dopływu powietrza na podstawie różnicy temperatur i ciśnienia powietrza, czyli tak jak w przypadku nieszczelności. W efekcie to użytkownik jest zmuszony ręcznie ustawić przepustnicę manualną w danym pomieszczeniu, tak aby dostarczyć odpowiednią ilość powietrza. Tylko nieliczne nawiewniki wyposażone są w element wyrównujący ciśnienie.

Zalety: niska cena, prostota budowy.

Wady: sterowanie ręczne (otwarte – zamknięte), w niektórych modelach brak możliwości skutecznego odczyszczenia, niska energooszczędność – musimy pamiętać o ich zamknięciu kiedy opuszczamy pomieszczenie, często słabe wytłumienie akustyczne.

Cena: 24 – 200 złotych netto za nawiewnik bez montażu, montaż w ścianie – od 100 zł, w oknie od – 50 zł;

Rodzaje: okienne - tzw. wkłady wszybowe, czyli nawiewniki umieszczone zamiast fragmentu górnej części szyby; okienne w ramie lub skrzydle okna; nawiewniki ścienne;

NAWIEWNIKI HIGROSTEROWANE - AUTOMATYCZNE - Jako jedyne na polskim rynku nawiewniki automatyczne, które wykorzystują zasadę higrosterowania. Polega ona na wykorzystaniu siły wilgoci gromadzącej się w pomieszczeniach. Ponieważ wilgoć wytwarzana jest w mieszkaniach podczas działalności człowieka, występuje wtedy największe zapotrzebowanie na wymianę zużytego na „świeże” powietrze z zewnątrz (człowiek podczas normalnej działalności wytwarza ok. 100 gramów pary wodnej na godzinę a podczas kąpieli ok. 2000 gramów na godzinę). Regulacja za pomocą wilgoci tzw. higrosterowanie następuje poprzez umieszczone wewnątrz nawiewnika taśmy poliamidowe – wymiana powietrza wzrasta gdy w pomieszczeniu występuje wilgoć (czyli kiedy przebywa w nim człowiek), a maleje gdy wilgoć została usunięta z pomieszczenia. Powinny być wyposażone w możliwość ręcznego zamknięcia.

Zalety: automatyczne sterowanie dopływu powietrza – poziomem wilgotności względnej wewnątrz pomieszczenia, oszczędzanie ciepła dzięki oddzielnemu sterowaniu dopływu powietrza do pomieszczeń wg faktycznych potrzeb, możliwość zastosowania całego systemu higro – nawiewniki i kratki wywiewne higrosterowane (duża redukcja strat ciepła), możliwość dodatkowego zastosowania centralnej wentylacji mechanicznej wyciągowej.

Wady: cena kompletu z wytłumieniem akustycznym, tylko trzy kolory elementów wewnętrznych w standardzie;

Cena: od 120 do 300 złotych netto za nawiewnik bez montażu, montaż w ścianie – od 100 zł, w oknie od 50 zł;

Rodzaje: okienne w ramie lub skrzydle okna, z możliwością dodatkowego wytłumienia akustycznego; nawiewniki ścienne;